GL Haarlemmermeer bezocht op uitnodiging van DWARS een Dag over de Democratie in de Eerste Kamer in Den Haag.
Spreker Marjolijn Februari hield een doordacht pleidooi voor een andere invulling van Democratie dan ‘de helft plus één’. Het grote verschil tussen kiezers en politici ligt volgens haar in het feit dat kiezers iemand willen die hen vertegenwoordigt waar politici door hun verkiezing de macht zien. De laatste decennia won het idee terrein dat politiek beoordeling en keurmerk achteraf inhoudt waar morele begrippen de basis en sturend zouden moeten zijn. Waar interactie en overleg centraal zouden moeten staan en moeten leiden tot een betere, andere samenleving is het nuachteraf bestrijden en bestraffen van anderen. Zij noemde democratie van nu een lifestyle waarbij bellen en internetklikken bepalen wat belangrijk is en wat we zogenaamd vinden.
Onbehagen in de democratie duidde zij als voortkomend uit onbegrip, een gevoel van speelbal zijn van niet controleerbare krachten en een gemis aan gemeenschappelijke, morele waarden waar de politiek geen antwoord op heeft. Volgens Februari is niet elk conflict oplosbaar en een beslissing kan niet altijd gelegitimeerd worden genomen maar momenteel leidt alles wat ons niet bevalt tot uitsluiting en wordt als het niet bevalt tot bedreiging van de rechtstaat aangemerkt wat kan leiden tot een groter gevoel van onveiligheidmet aan de einder de dreiging tot radicalisme en extremisme.
Hoe krijgen we democratie weer op de rails, weg van het keurmerk van fatsoen? Geef conflicten een kans, kritiek op de werking van democratie is géén aanval maar een start op weg naar beter.
Spreker Philip van Praag betoonde zich voorvechter van referenda, een goede democratie kan niet zonder. Vooral een correctiefreferendum wakkert betrokkenheid aan zie de brede discussie over IJburg (Amsterdam) en Europese grondwet (NL) zonder gemor achteraf maat wél met legitimiteit en draagvlak. Vertegenwoordigende democratie, zoals in Nederland, is second best, het leidde sinds de 18e eeuw tot een gedragen opinie dat machtsevenwicht centraal moet staan. Burgers zijn echter heel goed in staat een eigen mening te vormen en de politiek moet dat aandurven. Er zijn weinig kiezers die de partijprogramma’s lezen c.q. begrijpen dus als partijen geworteld willen zijn in de samenleving dienen zij te duiden wat er maatschappelijk speelt (informatie via de media) plus zij dienen een visie te geven die te herleiden is naar de basiswaarden van een partij.
Zeker bij omstreden onderwerpen kan een bindend correctiefreferendum burgers weer betrekken bij een onderwerp en werkt het beter dan inspraakrondes, interactieve beleidsvorming, enz. Referenda komen voor politici altijd ongelegen maar zijn bij kritisch en spaarzaam gebruik altijd te prefereren: vroeg aangeven dat onderwerp X een referendum als eindpunt heeft, leidt er toe dat velen betrokken zullen zijn. Het houdt politici scherp, geeft burgers controle over besluiten, lokt het publieke debat uit, verhoogt kwaliteit van besluitvorming en draagt bij tot legitimiteit van het besluit.
Twee visies om over na te denken en mee aan de slag te gaan.