Het belangrijkste moment voor tussentijds controleren is over een paar weken: de voorjaarsrapportage. De raad stelt in het najaar de plannen voor volgend jaar vast in de begroting en bespreekt bij de voorjaarsrapportage hoe het ermee staat. Lukt het om onze doelen te bereiken? Past alles binnen budget? Op basis van die voorjaarsrapportage wordt een paar maanden later weer de begroting voor het volgende jaar gemaakt, en zo is de cyclus terug bij af.
Het lijkt misschien saai, begroten en controleren, maar de financiën zijn stiekem juist spannend. Voor politieke wensen is geld nodig. Meer huizen bouwen? Dat willen alle partijen graag, maar er zijn voor nieuwe woonwijken ook nieuwe wegen en parkeerplaatsen nodig. Of maken we juist meer ruimte voor groen, voor parken, sportvelden, scholen en andere voorzieningen? Waar geven we als gemeente voorrang aan? Het gaat ineens niet meer over droge cijfertjes maar over idealen!
Welke keuzes de raad ook maakt, er moet voldoende geld zijn om de plannen te betalen. De gemeente kan niet rood staan. Dat betekent dat we bij het maken van plannen goed moeten begroten om onze doelen te bereiken. Achteraf bij het controleren van de jaarstukken kijken we dan of dat gelukt is.
In 2023 was het huishoudboekje op orde. Haarlemmermeer heeft een donkergroen resultaat behaald: meer dan 7 miljoen hebben we overgehouden in alleen dat ene jaar! Is dat niet geweldig? Nou, eh, nee. GroenLinks en PvdA zijn ontzettend teleurgesteld - alweer.
Dit is namelijk niet het eerste jaar dat er geld over is. In de afgelopen jaren heeft de gemeente in totaal 64 miljoen van het geld van onze inwoners niet uitgegeven! Dat betekent dat heel veel plannen niet zijn uitgevoerd, resultaten niet behaald, idealen niet gerealiseerd.
Los van de vraag of de plannen wel pasten bij onze groene en rode idealen (over die vraag gaan we het bij de voorjaarsrapportage hebben en natuurlijk bij de begroting voor volgend jaar) is het echt problematisch dat zoveel geld dat Haarlemmermeer van plan was uit te geven onbedoeld op de plank blijft liggen.
Er zijn natuurlijk wel verklaringen voor dat dit gebeurt. De gemeente moet samenwerken om investeringen te kunnen doen, dat gaat soms moeizamer dan gedacht. Er zijn ook te weinig mensen om aan alle plannen te werken: het zogenaamde capaciteitstekort. Dingen lopen anders dan verwacht, een pandemie kan bijvoorbeeld behoorlijk roet in het eten gooien. Maar toch is de trend duidelijk zichtbaar. Het college is te optimistisch, maakt te veel plannen en kan die vervolgens niet uitvoeren.
Is dat dan erg? Ja, dat is een probleem. Want geld dat gereserveerd wordt voor nieuwe woonwijken (wij willen ook meer woningen) en extra asfalt (wij hebben liever bomen) kan niet aan andere belangrijke dingen worden besteed. Daarom maakt het college dure plannen, maar vraagt de raad tegelijkertijd om te bezuinigen.
En daar wringt bij ons de schoen. Wij moeten het huishoudboekje controleren, waarin staat dat we miljoenen over hebben, en we moeten uitleggen aan onze inwoners dat er geld tekort is. Het college wil veel, maar kan het niet waarmaken, ten koste van de inwoners. En de gemeenteraad kan achteraf alleen maar controleren of de cijfers kloppen, maar er niets meer aan veranderen.
Eigenlijk heeft de raad het recht om te besluiten waar het geld aan uitgegeven wordt. De raad tekent ook voor de (te optimistische) plannen van het college, maar krijgt pas achteraf te horen dat er weer veel daarvan niet gelukt is. Dit is een patroon in onze gemeente: het gaat al jaren zo.
Wij vinden dat het anders moet, daarom hebben we een motie ingediend die door de raad is aangenomen. Zelfs onze wethouder financiën was het er met lichte tegenzin mee eens dat de raad betere informatie nodig heeft. Onze motie roept op om de raad inzicht te geven in de geplande investeringen. Wat is haalbaar, en wat niet? Welke keuzes zijn er als de schaarste verdeeld moet worden? Welke plannen krijgen voorrang en welke kunnen helaas niet (of nog niet) uitgevoerd worden?
Misschien kunnen door realistisch begroten bezuinigingen (gedeeltelijk) voorkomen worden. In elk geval heeft de raad op deze manier meer mogelijkheden om te bepalen waar de middelen (zowel geld als menskracht) ingezet moeten worden als blijkt dat niet alles kan.
Over een paar weken gaan we het hebben over 2024. Hoe gaat het tot nu toe? Klopt wat we doen met de begroting van vorig jaar november? En wat maken we, met die tussenstand in het achterhoofd, voor plannen voor 2025? Op donderdag 4 juli laten we de droge cijfers voor wat ze zijn en praten we weer over doelen, plannen en idealen. Met betere informatie en meer duidelijkheid over de haalbaarheid kunnen we meer bereiken om Haarlemmermeer eerlijker, groener en duurzamer te maken!