Dat is natuurlijk geen vreemde vraag wanneer bekend is hoe jij over dit onderwerp denkt. Practice what you preach zeggen de Engelsen immers. Mij zijn geen statistische gegevens bekend of Nederlanders die de klimaatverandering vrezen meer acties ertegen hebben ondernomen dan de ontkenners ervan. Echter, het lijkt mij zeer waarschijnlijk dat dit wel het geval is. De vraag is dan, hoeveel zou ik moeten doen en hoeveel kan ik – financieel, technisch en praktisch - doen?
Sommigen redeneren: ik sta voor honderd procent achter de maatregelen om de klimaatverandering te bestrijden, maar de acties laat ik over aan anderen. En er zijn ook mensen die zeggen: ik hoef niets te doen want ik betaal belasting en dat geeft mij het recht op onder meer schone lucht en betaalbare energie en daar dient de overheid voor te zorgen.
De vraag is dan: is het een persoonlijke plicht om iets tegen klimaatverandering te doen of hebben we er recht op dat de overheid dit regelt?

Tot het midden van de achttiende eeuw had het gewone volk slechts plichten. Voor een deel opgelegd door de groepen die alles bepaalden: de adel en de kerk. Vooral de kerk blonk uit in het hanteren van strenge regels van de in vele landen verplichte staatskerken. Met de Amerikaanse grondwet en de Franse revolutie veranderde dat. Het volk eiste rechten en kreeg die. Weliswaar aanvankelijk in bescheiden mate maar dat wijzigde snel in de twintigste eeuw toen iedereen op vele gebieden rechten verwierf die de millennials van nu vaak niet meer herkennen. Veel van de huidige plichten van de mens zijn vastgelegd in wetten; het is je plicht aan deze wetten te gehoorzamen.
De filosoof Kant zei al: wij hebben de plicht te leven naar onze menselijke waardigheid en dus te leven in overeenstemming met wetten die wij onszelf voorschrijven. Dat is echte vrijheid. Tegenwoordig wordt dit anders gezien: plichten worden gezien als dwang, als ‘moeten’ terwijl rechten c.q. mensenrechten juist vrijheid geven. Tot op zekere hoogte kan dat waar zijn maar in onze individualistische samenleving zijn we er niet met alleen rechten.

Eén van de definities van plicht is volgens Van Dale: wat van iemand geëist wordt door het gezag boven hem of door het geweten. Hoewel er al decennialang over klimaatverandering en verduurzaming wordt gesproken heeft het gezag tot op heden weinig verplichtende wetten of regels opgesteld. Jazeker, nieuwe woningen moeten voldoen aan de BENG-voorschriften¹ en bedrijfspanden moeten sinds 1 januari van dit jaar aan de C-norm voor energiezuinigheid voldoen. Ook wordt de prijs voor de CO2-uitstoot van grote bedrijven elk jaar verhoogd en uiteraard houden wij ons aan de snelheidslimiet van 100km/uur die ingesteld is om de ammoniakneerslag te verminderen. Maar dit is ‘klein bier’ als we de maximale opwarming tot 1,50C willen beperken.
Gelukkig hebben we ons geweten nog. En dat geweten laat ons dingen doen als tijdig lichten uitschakelen, afval scheiden of beter hergebruiken en papieren rietjes gebruiken. Maar ja, denk je dan, zal dat de zeespiegelstijging doen stoppen? Zelfs al je het maximaal mogelijke doet – vegetariër worden, niet meer vliegen of autorijden, tweedehandskleding dragen en zo meer – dan blijf je het knagende gevoel houden dat het mondiaal niets uithaalt.
Maar houd moed want gelukkig is dat een valse tegenstelling.
In de eerste plaats kun je zelf een heel goed gevoel krijgen van dingen je doet en moet doen volgens je eigen geweten.
In de tweede plaats kun je invloed uitoefenen via al je sociale netwerken of die nu persoonlijk of digitaal zijn. Door iedereen met geestdrift te vertellen wat je al gedaan hebt en nog van plan bent te doen tegen verdere opwarming, beïnvloed je bewust en onbewust velen. Onderschat dit effect niet, want het kan ook als een sneeuwbal gaan werken. Kijk maar naar het aantal zonnepanelen dat in de afgelopen jaren op Nederlandse huizen is geplaatst. Zeker, geholpen door subsidies en de recente stijging van de energieprijzen. Maar toch.
Zo iets kan ook op andere gebieden gebeuren. Als Europa erin slaagt de luchtvaart eerlijke brandstofprijzen te laten betalen en tegelijkertijd de verschillende nationale spoorwegen
hun dienstregelingen op elkaar te laten afstemmen en tevens de spoorverbindingen te verbeteren dan zal vliegschaamte een modewoord worden.
Ten derde kun je activistisch worden door aan (klimaat)demonstraties deel te nemen of aan blokkades à la Extinction Rebellion.
En in de vierde plaats kun je ook besluiten dingen gewoon te laten. Je kunt zo het consumentisme verwerpen.
In Engeland probeert de beweging Take The Jump² hierbij steun te geven. Zij hanteren zes punten:

  • Stop de rotzooi: gebruik elektronische producten ten minste 7 jaar.
  • Lokale vakanties: vlieg korte afstanden; maximaal eens per drie jaar.
  • Eet groen: eet plantaardig voedsel en laat geen afval achter.
  • Kleed je retro: koop ten hoogste drie nieuwe kledingstukken per jaar.
  • Reis gezond: gebruik zo mogelijk geen privévoertuigen.
  • Verander het systeem: blijf voortdurend zachtjes in de goede richting duwen om het systeem te veranderen.

Dit zijn natuurlijk prachtige doelen, maar voor velen wel ingrijpend. Daarom lijkt het mij uitstekend om, in geval je geweten blijft knagen om iets tegen de opwarming van het klimaat te doen, te beginnen met eenvoudige maatregelen. Er is niets mis met tochtstrip aanbrengen of radiatorfolie plakken. En kijk dan wat je verdere mogelijkheden zijn. Maak ook gebruik van alle kansen om meer over dit onderwerp te weten te komen. Behalve websites zijn er vaak coaches, energieloketten en evenementen die je kennis kunnen vergroten.
Zou het voor ons, GroenLinks, misschien een idee zijn om met een eigen actielijst te komen?
Eén die ook rekening houdt met de beperkingen die velen hebben om grote stappen te zetten; één die bijvoorbeeld met kleine stappen begint en die eindigt met een verandering van je stijl van leven?
Het zou mooi zijn als we aldus meer mensen kunnen verleiden zelf iets tegen de klimaatverandering te doen.

Noten:

  1. Bijna Energie Neutraal Gebouw
  2. takethejump.org