Het vertrouwen van GroenLinks Haarlemmermeer in het college en in de ambtelijke top van de gemeente Haarlemmermeer is door de gebeurtenissen rond de verplaatsing van het honkbalstadion beschadigd. Een jaar geleden bleek dat personen uit het voormalige college van B&W en de ambtelijke top van de gemeente Haarlemmermeer willens en wetens de gemeenteraad, en daarmee haar inwoners, heeft gepasseerd, vragen van de gemeenteraad niet heeft beantwoord, en soms zelfs verkeerde informatie heeft gegeven.
Op 3 december besprak de gemeenteraad het rapport ‘Het spel en de spelregels’ dat het resultaat is van het raadsonderzoek naar deze zaak. De bevindingen in het rapport zijn zeer ernstig, met name als het gaat om het handelen van wethouders en ambtenaren, en schetst een zorgelijk beeld van een ongewenste (bestuurs)cultuur. In het rapport worden maar liefst 33 aanbevelingen gedaan die een herhaling moeten voorkomen. Alle aanbevelingen zijn unaniem door de gemeenteraad aangenomen.
Het zal van het huidige college en de ambtelijke top zelfreflectie, politieke sensitiviteit en hard werken vragen om het vertrouwen te herstellen. De bestuurlijke reactie op het rapport en de opstelling in en buiten het debat geven GroenLinks vooralsnog geen reden tot optimisme.
De gebeurtenissen hebben binnen en buiten het raadhuis tot grote beroering geleid. De reflectie op de bestuurlijke en ambtelijke aspecten van deze zaak van GroenLinks kunt u hier deze week lezen.
In alle tumult lijkt uit het oog te zijn verloren waar het hier over ging: namelijk over de verhuizing van een honkbalstadion, op verzoek van de gemeente Haarlemmermeer. Ook voor de direct betrokkenen bij het honkbalstadion, zoals stichting ETO (belast met de exploitatie van de accommodatie) en de honkballers zelf heeft dit alles natuurlijk grote gevolgen. Hoe groot die gevolgen zijn wordt nu pas echt duidelijk. Volgende week bespreekt de gemeenteraad de ‘business case’ van stichting ETO en de nota die het college van B&W hierover schreef. Over het inhoudelijke en politieke oordeel van GroenLinks hierover zullen wij u volgende week berichten.
Hoe het begon
Het begon allemaal met de melding van een overschrijding van het budget van de verplaatsing van het honkbalstadion. Vanwege geplande woningbouw in Toolenburg werd in 2009 besloten dat het honkbalstadion moest verhuizen naar Park21. De gemeenteraad ging akkoord met de plannen en stelde het bijbehorende budget voor de verhuizing beschikbaar. Maar in de loop van de tijd werden de plannen voor het honkbalstadion steeds mooier, er ontstond het idee dat de accommodatie geschikt gemaakt moest worden voor de komst van wedstrijden op het allerhoogste (MLB)niveau. De gemeenteraad stelde kritische vragen maar werd gerustgesteld: dit kon allemaal binnen het beschikbare budget.
Maar zoals zo vaak: het was te mooi om waar te zijn. Zo werd een simpele verplaatsing van een honkbalstadion een hoofdpijndossier waar het laatste woord in onze gemeente nog lang niet over is gezegd. De gelijkenis met Icarus die te dicht bij de zon wilde vliegen en daardoor ten val kwam, dringen zich op.
Naar gebleken is, is er, buiten het zicht van de gemeenteraad, van alles gedaan om dit project mogelijk te maken. De werkelijke financiële schade voor de gemeente is veel hoger dan de 9 ton die nu de boeken is ingegaan.
Maar ook bij andere betrokkenen, zoals stichting ETO, die verantwoordelijk is voor de exploitatie van het honkbalcomplex, is er grote schade én grote onzekerheid over de toekomst. En hoe moet het verder met het honkbal als breedtesport in Haarlemmermeer? Hoe zit het met de toekomst van honkbal als topsport in onze gemeente? De volle omvang van de gevolgen voor het honkbal in onze polder zijn nog niet volledig duidelijk.
De gemeenteraad zal op 17 december spreken over de business case die het bestuur van stichting ETO maakte en de nota met voorstellen die het college aan de raad doet. GroenLinks Haarlemmermeer heeft een uitsproken standpunt over hoe het nu verder moet als het gaat om het honkbalstadion. Daarop zullen we tijdens het debat ingaan.
Vertrouwen
Los van alle praktisch en financiële aspecten is er grote schade toegebracht aan iets heel fundamenteels: het vertrouwen, dat de gemeenteraad als volksvertegenwoordigend orgaan moet kunnen hebben in de bestuurlijke en ambtelijke top, is beschadigd. Het heeft onze lokale democratie in het hart geraakt. Zoals al eerder gezegd, zal dit aan de kant van het college en de ambtelijke top inzet, tact en hard werken vragen om dat weer te herstellen. Vertrouwen komt te voet, en gaat te paard.
Raadsonderzoek
De corporate controller schreef op verzoek van het huidige college een uitgebreid rapport over de gang van zaken rond de verplaatsing van het honkbalstadion. Dat rapport beantwoordde niet alle vragen. Bovendien was er geen hoor en wederhoor gepleegd, zo waren de voormalige wethouders en andere betrokkenen niet in de gelegenheid gesteld te reageren op het uiteindelijke rapport van de corporate controller.
Voor GroenLinks de redenen om in het debat van 19 februari te komen met een motie waarin verzocht werd om een raadsonderzoek, een motie die uiteindelijk door vrijwel de gehele gemeenteraad is gesteund.
In dit raadsonderzoek ging het erom te achterhalen wat er nu precies gebeurd is in dit dossier, om te bekijken hoe dit mogelijk was binnen de organisatiestructuur van de gemeente, en welke aanbevelingen er gedaan kunnen worden om herhaling te voorkomen.
Het raadsonderzoek ‘Het spel en de spelregels’
Donderdag 3 december besprak de gemeenteraad het rapport van het onderzoek dat door de auditcommissie van de gemeente is uitgevoerd. De conclusies uit het rapport ‘Het spel en de spelregels’ zijn stevig:
De reden om onderzoek te doen en de ernst van de casus wordt echter bepaald door een kernwaarde van het openbaar bestuur. Wat er mis was met het project verplaatsing Pioniers is de informatieverstrekking van het college aan de raad. De gemeenteraad moet volledig op de gekregen informatie kunnen vertrouwen om een raadsbesluit te kunnen nemen. Een raadslid is afhankelijk van de informatie die het college geeft. De raad bestaat uit deeltijd politici die niet onderzoeksjournalistiek willen bedrijven. Als de raad niet kan vertrouwen op de informatie van het college ontstaat een sfeer van wantrouwen. Het college moet informatie geven die waarheidsgetrouw is en volledig. Dat moet ook gebeuren als de raad er niet expliciet om vraagt. De doorwerking van besluiten die aan de raad voorgelegd worden moet compleet duidelijk zijn. Dat is niet gebeurd ten tijde van het project verplaatsing Pioniers. De informatie was niet compleet en niet waarheidsgetrouw, ook niet na vragen uit de raad. Impliciete gevolgen van besluiten zijn bovendien niet duidelijk gemaakt, terwijl deze wel bij het college bekend moeten zijn geweest. In het verleden en ook in dit onderzoek blijkt de gemeente Haarlemmermeer onderscheidend te zijn in zijn ondernemingskracht. Tegenover deze kracht wordt in dit project een gebrekkig tegenwicht geconstateerd, wat het risico van ongeleidheid heeft. Tevens wordt een gebrek aan overzicht geconstateerd, waardoor regie en samenhang beperkt lijken. De publieke verantwoording en rekenschap over de geleverde inzet zijn daardoor belemmerd geweest.
Vertrouwen en transparantie: dat zijn de kernwaarden die hier geschonden zijn. Kernwaarden die de basis vormen van het vertrouwen dat noodzakelijk is voor onze democratie.
Cultuur
Er is ook onderzoek gedaan naar de cultuur binnen het raadhuis, overigens nadrukkelijk niet binnen het gehele raadhuis maar wel bij de afdelingen betrokken bij dit dossier en bij leden van het huidige en voormalige college. Veel wijst op een dominante bestuurscultuur, waarbij vooral opvalt dat er een bovenmatig hoge score is op ‘oppositioneel gedrag’ en een lage score op ‘samenwerking’. Bij ambtenaren wijst veel op een angstcultuur. Een situatie die wat GroenLinks betreft op gespannen voet staat met de ontspannen samenleving die wij voor staan.
Hoe nu verder in het raadhuis?
Tezamen leveren het feitenrelaas en de uitkomst van het cultuuronderzoek een verontrustend beeld op van de gemeentelijke organisatie, maar ook aanknopingspunten voor verbeteringen. De auditcommissie doet maar liefst 33 aanbevelingen aan de gemeenteraad en aan het college van B&W. Die aanbevelingen moeten er voor zorgen dat er geleerd wordt van wat er nu verkeerd is gegaan.
De gemeenteraad stuurt niet de ambtenaren aan, dat doet het college van B & W. Duidelijk is dat er ook in de ambtelijke organisatie iets moet gebeuren.
De gemeenteraad heeft donderdag 3 december het rapport besproken en heeft de aanbevelingen unaniem aangenomen. Wel is het zo dat er nog vragen zijn. Zo hebben een aantal betrokkenen, zoals de betrokken voormalig wethouders en een ambtenaar niet mee willen werken aan dit onderzoek. De gemeenteraad heeft daarom besloten alsnog een raadsenquete te houden. Dat betekent dat personen, die eerder niet mee wilden werken, alsnog onder ede gehoord kunnen worden.
De gehele sessie is hier terug te zien.