In oktober begonnen we met een webinar over het burgerberaad. Een veelbesproken thema waar we nog lang niet over uitgepraat zijn! En afgelopen woensdag, 8 februari, ging het volgende webinar over het sluiten van een raadsakkoord na de gemeenteraadsverkiezingen. Maar wat is dat dan, een raadsakkoord?
Bij traditionele coalitievorming kiezen de grootste partijen van een nieuwgekozen gemeenteraad met welke andere partijen zij een college willen vormen. Natuurlijk willen wij niet beweren dat het daarbij alleen om ‘de poppetjes’ gaat of dat er geen goede redenen kunnen zijn voor zo’n samenwerking van partijen die samen een meerderheid hebben. Maar de ondoorzichtigheid van het proces is in elk geval een minpunt, ook al zijn we er allemaal aan gewend dat het zo gaat.
Voor kiezers lijkt het alsof hun stem in een zwart gat valt. Hebben ze geluk, dan komt er na een poosje een coalitie uit de bus waar de kandidaat of partij van hun keus in zit. Hebben ze pech, dan is hun stem de komende periode weinig waard. De coalitie heeft de meerderheid en die partijen kunnen daarmee hun plannen uitvoeren zonder de medewerking van oppositiepartijen.
Het zijn niet alleen kiezers die in het duister tasten, ook partijen die geen deel van de nieuwe coalitie zijn krijgen pas te horen wat er gaat gebeuren als alles achter die gesloten deuren al is beklonken. Het is een vertrouwde manier van werken en het gaat vaak best goed. Maar het kan ook anders!
Tijdens dit webinar was Lianne van Kalken aanwezig, wethouder in Vlaardingen en onderzoeker voor het Ministerie van Binnenlandse zaken. In Vlaardingen is in 2018 voor het eerst geëxperimenteerd met het raadsakkoord. Dat was niet direct een doorslaand succes maar wel reden voor Lianne om een studie te doen naar de verschillende mogelijkheden om na verkiezingen op een andere manier aan de slag te gaan als gemeenteraad. Zij vertelde enthousiast over de manier van werken, bijvoorbeeld om met elkaar in gesprek te gaan, in plaats van in debat, en om het vooral over de inhoud te hebben door geen dichtgetimmerde coalitieakkoorden te sluiten. Meer hierover is te lezen op www.raadsakkoord.nl
In Velsen is in 2022 voor de tweede keer een raadsakkoord gesloten, in plaats van een coalitieakkoord. De procesbegeleider die daaraan heeft meegewerkt was ook aanwezig bij het webinar. Volgens hem was het belangrijk dat de raad in Velsen unaniem koos om op deze manier te werken. Na de verkiezingen ging de hele raad meteen aan het werk: in een duidingsdebat werd de uitslag van de verkiezingen besproken en een informateur werd aangesteld.
De informateur heeft vervolgens met alle partijen gesproken en zo werden afspraken gemaakt over de spelregels voor de samenwerking tussen raad, college en ook de samenleving. Daaruit volgde een programma-akkoord over de inhoud: wat de gemeenteraad gaat doen de komende periode. Niet alleen over de onderwerpen waarover iedereen het eens was, maar juist ook over de dingen waar discussie over is.
Natuurlijk is een raadsakkoord geen wondermiddel waarmee alle problemen van de gemeenteraad opgelost kunnen worden. Hoe kiest de raad bijvoorbeeld wethouders? Hoe voeren de wethouders het raadsakkoord uit? Of het vertrouwen van de kiezer vanzelfsprekend toeneemt als er een raadsakkoord is, is niet zeker. Het betrekken van de inwoners bij zo’n proces is een extra opgave. Het is ook mogelijk om een raadsakkoord te sluiten op bepaalde lokale thema’s waar ook inwoners en organisaties bij betrokken worden. Dat zou je dan een maatschappelijk akkoord kunnen noemen.
Het is erg belangrijk om bij zulke processen teleurstelling te voorkomen. Wat is de bedoeling, wat willen we bereiken en hoe kunnen we dat het beste aanpakken? Een agenda voor de lange termijn is nodig, maar ook lastig. In gesprek blijven en evalueren hoe het gaat, dat was in Velsen erg belangrijk.
En nu? Gaan we dit in Haarlemmermeer ook doen? Dat bepalen wij natuurlijk niet in ons eentje. Bij het webinar waren wel deelnemers van PvdA en ChristenUnie aanwezig, die positief reageerden. En in de gemeenteraad zullen we het zeker gaan hebben over de manier waar het proces na de volgende verkiezingen zou kunnen gaan. We hebben in ieder geval een heleboel goede ideeën opgedaan in dit webinar!